શબ્દ - ૫૬ : નલકો નહિ પરતીતિ હમારી

કબીર શબ્દ સુધા
સંપાદક : શ્રી ઈશ્વરભાઈ પ્ર. પટેલ (પરમાર્થી)

નલકો નહિ પરતીતિ હમારી
જૂઠે બનિજિ કિયો જૂઠાસોં, પૂંજિ સભન મિલિહારી  - ૧

ષટ દરસન મિલિ પંથ ચલાયો, તિરિ દેવા અધિકારી
રાજા દેસ બડા પરિપંચી, રૈયતિ રહતિ ઉજારી  - ૨

ઈતતે ઊત ઊતતે ઈત રહુ, જબકી સાંડ સવારી
જ્યોં કપિ ડોરિ બાંધુ બાજીગર, અપની ખુસી પરારી  - ૩

ઈ હૈ પેડ ઉતપતિ પરલૈકા, વિષયા સભૈ બિકારી
જૈસે સ્વાન અપાવન રાજી, ત્યૌં લાગી સંસારી  - ૪

કહંહિ કબીર ઈ અદબુદ જ્ઞાના, કો માને બાત હમારી
અજહું લેઉ છુડાય કાલ સોં, જો કરે સુરતિ સંભારી  - ૫

સમજૂતી

મનુષ્યોને અમારામાં વિશ્વાસ નથી કારણ કે તેઓએ નકામી વસ્તુનો જૂઠા માણસો સાથે વેપાર કર્યો હોવાથી મૂળ પૂંજી પણ ગુમાવી બેઠા છે !  - ૧

છ વેષધારી લોકોએ પોતપોતાના અલગ પંથો ચલાવ્યા અને ત્રિદેવોને તેઓએ અધિકારી તરીકે સ્થાપ્યા. જો દેશનો રાજા ખૂબ પ્રપંચી હોય તો પ્રજા લૂંટાય ને ગરીબ થઈ જાય છે !  - ૨

(હે મૂર્ખ જીવ !) તું આ લોકથી પરલોકમાં કે પરલોકમાંથી આ લોકમાં આવીને ભલે રહેતો પણ એક દિવસ યમરાજની સાંઢ સવારી તો તને એક દિવસ લેવા આવશે જ !  જેવી રીતે વાંદરો પોતાની ખુશીથી બાજીગરના બંધનમાં પડે છે તેમ તું પણ તારી ખીશીથી જ યમરાજના બંધનમાં ફસાયો છે !  - ૩

આ જ તે જન્મમરણ રૂપી ફળ આપનારું સંસાર રૂપી વૃક્ષ છે જેમાં વિષયી લોકો વિકારોનો આનંદ માણી રહ્યા છે !  જેવી રીતે કૂતરો અપવિત્ર વસ્તુને ચાટીને આનંદ માણે છે તે રીતે સંસારી લોકો વિષયોમાં આનંદ માણે છે.  - ૪

કબીર કહે છે કે આ અમારું બતાવેલું ખરેખરું અદ્દભુત જ્ઞાન છે પણ અમારું કોણ માને ?  હજી પણ હું તેને (જીવને) યમરાજના બંધનમાંથી છોડાવવા તૈયાર છું જો તે પોતાની ચિત્તવૃત્તિને સાચવી લે. (વિષયોમાં ન જવા દે પણ આત્મતત્વમાં જોડી દે.)  - ૫

ટિપ્પણી

“અજહું લેઉ છુડાય કાલ સોં” - કબીર સાહેબે આપેલુ આ અભયવચન છે. જે પોતાના મનને વિષયોમાં ન જોડે પણ આત્મામાં જ જોડે તે નિત્યમુક્ત સ્થિતિમાં જીવી શકે છે એ કબીર સાહેબનું સ્વાનુભૂતિ જન્ય વચન છે. મન અંતર્મુખ રહે ને આત્માભિમુખ બને તો તેનું કલ્યાણ જ છે. જો બહિર્મુખ રહે ને વિષયાભિમુખ બને તો દુઃખ જ દુઃખ છે, અકલ્યાણ છે.